Η βρογχοσκόπηση είναι μια τεχνική ενδοσκόπησης, μία μέθοδος δηλαδή που επιτρέπει την οπτική εξέταση των αεραγωγών του αναπνευστικού συστήματος. Η εξέταση γίνεται με την εισαγωγή, συνήθως μέσω της ρινικής οδού και υπό τοπική αναισθησία, ενός κατάλληλου εύκαμπτου σωλήνα (βρογχοσκόπιο), το οποίο προωθείται εντός της τραχείας και των βρόγχων και αποκαλύπτει τη μορφολογία των τοιχωμάτων τους. Τα συχνότερα παθολογικά ευρήματα μιας βρογχοσκόπησης είναι σημεία αιμορραγίας ή φλεγμονής και ξένα σώματα ή μάζες εντός των αεραγωγών. Κατά τη διαδικασία της βρογχοσκόπησης συνήθως γίνεται λήψη διάφορων βιολογικών υλικών από τον ασθενή (βιοψίες, εκπλύματα, καλλιέργειες), τα οποία στη συνέχεια αποστέλλονται σε κατάλληλους εργαστηριακούς ιατρούς (ανατομο-παθολόγους, κυτταρολόγους, βιοπαθολόγους) για μικροσκοπική και βιοχημική εξέταση. Η βρογχοσκόπηση είναι μια μικρο-επεμβατική πράξη με συγκεκριμένες ενδείξεις, χρήσιμη για να διαμορφωθεί ή να επιβεβαιωθεί μια διάγνωση.

Πρόκειται σχετικά για μια ασφαλή μέθοδο, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των εξεταζόμενων δεν έχει παρουσιάσει καμιά σοβαρή επιπλοκή έπειτα από την παρέμβαση αυτή. Μόλις ολοκληρωθεί η εξέταση ο εξεταζόμενος ενδεχομένως να αισθανθεί ένα μικρό ερεθισμό στη μύτη και στο λαιμό ή κάποια βραχνάδα στη φωνή, τα οποία μπορεί να διαρκέσουν μια ημέρα. Επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν κάποια σημάδια κόπωσης, υπνηλίας ή καρδιακών αρρυθμιών, τα οποία είναι φυσιολογικό αποτέλεσμα λόγω της χορήγησης του ηρεμιστικού φαρμάκου που προηγήθηκε.

Για ποιο λόγο γίνεται η βρογχοσκόπηση;

Η εξέταση αυτή πραγματοποιείται για διάφορους λόγους. Οι συνήθεις ενδείξεις που ο πνευμονολόγος θα συστήσει τη μέθοδο της βρογχοσκόπησης είναι σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν ενδείξεις βήχα, βήχας που συνοδεύεται από αιμόπτυση ή και όταν εντοπίζονται ευρήματα σκιών σε ακτινογραφίες θώρακος (όγκοι σε κάποιον βρόγχο, υπόνοιες καρκίνου του πνεύμονα κ.ά.).

Η πλευριτική συλλογή είναι μια παθολογική συγκέντρωση υγρού στο χώρο μεταξύ των πνευμόνων και του θωρακικού τοιχώματος. Οι παθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν πλευριτικές συλλογές είναι πολλές και η λήψη δείγματος πλευριτικού υγρού βοηθά στη διαλεύκανση της αιτιολογίας μιας πλευριτικής συλλογής. Συνήθως οι συχνότερες αιτίες που την προκαλούν είναι η καρδιακή ανεπάρκεια, ο καρκίνος του πνεύμονα, οι λοιμώξεις, η πνευμονία κ.ά. Το κυρίως σύμπτωμα που εμφανίζει ο ασθενής είναι η δύσπνοια, καθώς ο θώρακας ευρίσκεται σε περιορισμένο χώρο λόγω των πλευρών.

Όταν η ποσότητα του πλευριτικού υγρού είναι ικανή, ο περιορισμός που επιφέρει στην αναπνευστική λειτουργία μπορεί να προκαλέσει αίσθημα δύσπνοιας στον ασθενή και τότε, εκτός από τη λήψη δείγματος προς εξέταση, συνήθως γίνεται ταυτόχρονα και απομάκρυνση του συνόλου ή μέρους του υγρού (εκκενωτική παρακέντηση). Η διαδικασία ξεκινά με τη χρήση υπερήχων, για την εντόπιση της βέλτιστης ασφαλoύς θέσης για την παρακέντηση. Στη συνέχεια χορηγείται τοπική αναισθησία στο σημείο και εισάγεται ένας μικρο-καθετήρας μέσω του οποίου αναρροφάται το πλευριτικό υγρό. Πριν τη διενέργεια της παρακέντησης γίνονται κάποιες απλές εξετάσεις αίματος ενώ τα δείγματα που λαμβάνονται εξετάζονται στη συνέχεια από ειδικούς εργαστηριακούς ιατρούς (κυτταρολόγους, βιο-παθολόγους). Είναι μια παρέμβαση κατά την οποία δεν απαιτείται συνήθως να παραμείνει ο ασθενής εντός του νοσοκομείου και μπορεί να πάει σπίτι του την ίδια μέρα της εξέτασης.

Μέσω της λειτουργίας του αναπνευστικού συστήματος ο αέρας που αναπνέουμε μεταφέρεται στους πνεύμονες, πολύ κοντά σε αγγεία με αίμα, και εκεί ανταλλάσσονται αέρια μεταξύ των δύο αυτών μέσων. Τα αέρια που ενδιαφέρουν κυρίως τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού είναι το Οξυγόνο (Ο₂) και το Διοξείδιο του Άνθρακα (CO₂), το οποίο καθορίζει σε σημαντικό βαθμό και την οξύτητα του αίματος (pH). Όλες αυτές οι παράμετροι μπορούν να μετρηθούν με τη λήψη ενός μικρού δείγματος αίματος και την εξέτασή του σε ειδικό αναλυτή. Συνήθως για το δείγμα χρησιμοποιείται αίμα από αρτηρία, για τη λήψη του οποίου απαιτείται λίγο διαφορετική διαδικασία από την κλασική αιμοληψία του φλεβικού αίματος. Οι τιμές των αερίων του αίματος είναι χρήσιμες στη διάγνωση της υποξυγοναιμίας, δηλαδή της χαμηλής συγκέντρωσης Ο₂ στο αίμα, και κυρίως της υπερκαπνίας και της οξέωσης, που είναι διαταραχές σε σοβαρές πνευμονικές ή συστηματικές παθήσεις.

Σε ποιες περιπτώσεις είναι χρήσιμο να γίνει η εξέταση;

Όταν υπάρχει υποψία από τον πνευμονολόγο πως ο εξεταζόμενος παρουσιάζει συμπτώματα συμβατά με διαταραχή οξυγόνου, διοξειδίου του άνθρακα ή οξέων/βάσεων, τότε γίνεται η σύσταση να ελεγχθούν τα αέρια αίματος. Τα συνήθη συμπτώματα που παρουσιάζει είναι δυσκολία στην αναπνοή, «κοντή ανάσα» ή «γρήγορη αναπνοή» και υπεραερισμό. Επίσης, η εξέταση αυτή γίνεται προκειμένου να καθορισθεί η αποτελεσματικότητα της συνεχιζόμενης οξυγονοθεραπείας και κατά τη διάρκεια εγχειρήσεων ώστε να ελέγχονται τα επίπεδα του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα.

Η μέτρηση αυτή γίνεται και στις περιπτώσεις που υπάρχει μια διαγνωσμένη αναπνευστική, μεταβολική ή νεφρική πάθηση και εμφανίζεται αναπνευστικό πρόβλημα.  Τέλος, μια άλλη περίπτωση στην οποία προσμετρώνται τα αέρια αίματος είναι σε ασθενείς με τραύμα στο κεφάλι ή στο λαιμό, τα οποία ενδέχεται να επηρεάσουν την αναπνοή.

Η εργομετρία ή αλλιώς καρδιο-πνευμονική δοκιμασία κόπωσης είναι μια εξέταση κατά την οποία παρακολουθείται η ανταπόκριση του καρδιαγγειακού και του αναπνευστικού συστήματος στην άσκηση. Ουσιαστικά μέσω αυτής της δοκιμασίας παίρνουμε λεπτομερείς πληροφορίες για τη λειτουργία αφενός της καρδιάς και των πνευμόνων και αφετέρου για το σύνολο του οργανισμού, τόσο κατά την ηρεμία αλλά κυρίως κατά την άσκηση. Η εξέταση είναι απλή και ανώδυνη και πραγματοποιείται με τη χρήση ενός μέσου για την εκπόνηση γνωστής έντασης έργου (ειδικό στατικό ποδήλατο ή κυλιόμενος τάπητας) και με τη μέτρηση πολλών φυσιολογικών παραμέτρων της ή του ασθενή (καρδιογράφημα, αρτηριακή πίεση, κορεσμός οξυγόνου, όγκος αναπνοής, συγκεντρώσεις αναπνεόμενων αερίων κτλ) κατά την άσκηση. Από τα αποτελέσματα της εξέτασης εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα για το μεταβολισμό και τα πιθανά αίτια που ενδεχομένως περιορίζουν τη δυνατότητα άσκησης.

Για ποιο λόγο συστήνεται η εργομετρία;

Η εργομετρία έχει εφαρμογή στη διαφορική διάγνωση της δύσπνοιας, στην προεγχειρητική εκτίμηση, στην παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της προπόνησης των αθλητών, στην εκτίμηση της θεραπείας και της πορείας των ασθενών με χρόνια αναπνευστικά νοσήματα και στη διάγνωση του άσθματος που προκαλείται από την άσκηση.

Η εξέταση του αναπνευστικού συστήματος με χρήση συσκευής υπερήχων έχει πολύ συγκεκριμένες και περιορισμένες ενδείξεις, ωστόσο μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε αρκετές περιπτώσεις. Οι περισσότερες από αυτές αφορούν ασθενείς που νοσηλεύονται σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Ωστόσο υπάρχουν καταστάσεις εκτός ΜΕΘ που εφαρμόζονται οι υπέρηχοι: εκτίμηση πλευριτικών συλλογών και διενέργεια παρακέντησης, διάγνωση πνευμοθώρακα και εκτίμηση κινητικότητας των ημιδιαφραγμάτων. Μερικά από τα πλεονεκτήματα της εξέτασης είναι η απουσία ακτινοβολίας και η ευκολία επανάληψης για τη σύγκριση των ευρημάτων. Επίσης πρόκειται για μια γρήγορη, άμεση και ανώδυνη εξέταση χωρίς επιπλοκές και με χαμηλό κόστος συγκριτικά με άλλα διαγνωστικά μέσα.

Πότε συστήνεται ο υπέρηχος πνευμόνων;

Η εξέταση αυτή συστήνεται από τον πνευμονολόγο, όταν χρειάζονται ακριβείς πληροφορίες για το μέγεθος, τη θέση και ενίοτε για τη φύση της πλευριτικής συλλογής. Ειδικά στις περιπτώσεις των παιδιών με πνευμονία και στην πιθανότητα ύπαρξης υγρού παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για τη βελτίωση και διαχείριση της κατάστασης, καθώς και στην αποφυγή έκθεσης του παιδιού στην ακτινοβολία που απαιτούν οι ακτινογραφίες.

Οι διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο αφορούν ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων που ξεκινά από το φαινομενικά αθώο και απλό ροχαλητό και μπορεί να φτάνουν μέχρι το σοβαρό Σύνδρομο Αποφρακτικών Απνοιών/ Υποπνοιών στον Ύπνο. Ο ύπνος, και ιδιαίτερα ο νυχτερινός ύπνος, είναι μια λειτουργία απαραίτητη για τη ζωή και την καλή ψυχική και σωματική υγεία. Η έλλειψη ή η κακή ποιότητα ύπνου επηρεάζει αρνητικά όλα τα συστήματα του ανθρώπου και μπορεί να παρουσιαστεί με συμπτώματα όπως εύκολη κόπωση, ανεξήγητη υπνηλία, αδύναμη μνήμη κ.ά.. Η ευεργετική και αναζωογονητική δράση του ύπνου περιορίζεται σημαντικά όταν συντρέχουν διάφορα αίτια που διακόπτουν τη συνέχειά του. Το συχνότερο αίτιο «κατακερματισμού» του νυχτερινού ύπνου είναι οι διαταραχές της αναπνοής και για τη διάγνωσή τους απαιτείται η μελέτη ύπνου. Με αυτή την εξέταση γίνεται μια ολονύχτια καταγραφή της αναπνοής, των επιπέδων οξυγόνου στο αίμα (οξυμετρία) και διάφορων άλλων πληροφοριών, για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει κάποια παθολογία κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Ορισμένοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση διαταραχών του ύπνου είναι το αυξημένο σωματικό βάρος, η ανατομική διαμόρφωση (π.χ. οπισθογναθία, μικρογναθία κλπ) που προδιαθέτει σε υπνική άπνοια, ο υποθυροειδισμός ή ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου II, τα καρδιακά νοσήματα, διάφορα αναπνευστικά και νευρολογικά νοσήματα, η κατάχρηση αλκοόλ, η λήψη ορισμένων ηρεμιστικών ή άλλων νευρολογικών-ψυχιατρικών φαρμακευτικών σκευασμάτων.

Πως γίνεται η μελέτη ύπνου;

Για την εξέταση αυτή χρειάζεται να απευθυνθείτε είτε σε εξειδικευμένο γιατρό είτε σε ένα εξειδικευμένο κέντρο ή εργαστήριο. Προκειμένου να μπορέσει να πραγματοποιηθεί η μελέτη ύπνου, ο εξεταζόμενος χρειάζεται να παραμείνει και να κοιμηθεί ένα βράδυ στην κλινική ή το εργαστήριο. Καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας και όσο ο εξεταζόμενος κοιμάται γίνεται καταγραφή πολλαπλών παραμέτρων όπως ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, ηλεκτρο-οφθαλμογράφημα, έλεγχος αναπνοής με ειδικούς αισθητήρες, έλεγχος κίνησης μυών θώρακος και κοιλιάς, καρδιογράφημα, έλεγχος ροχαλητού, οξυμετρία, καθορισμός θέσης σώματος και έλεγχος κινήσεων άκρων.

Η οξυμετρία είναι μια πολύ απλή, σύντομη και ανώδυνη εξέταση, με την οποία γίνεται εκτίμηση του επιπέδου του οξυγόνου που περιέχεται στο αρτηριακό αίμα. Η συσκευή που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση λέγεται παλμικό οξύμετρο και τοποθετείται για μερικά δευτερόλεπτα στο δάχτυλο του χεριού. Η οξυμετρία συμπληρώνει την πνευμονολογική κλινική εξέταση, καθώς αποτελεί έναν έμμεσο δείκτη της αποτελεσματικότητας της πνευμονικής λειτουργίας. Η νυχτερινή οξυμετρία είναι μια συνεχόμενη ηλεκτρονική καταγραφή που παρέχει πληροφορίες για την αποτελεσματικότητα της αναπνοής κατά το νυχτερινό ύπνο και αποτελεί ένα από τα μετρούμενα μεγέθη της μελέτης ύπνου.

Ορισμένοι σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν τα αποτελέσματα της οξυμετρίας είναι η μειωμένη ροή του αίματος προς τα περιφερικά αγγεία (αγγειοπάθειες), όταν υπάρχει σοβαρή αναιμία, τα ψυχρά άκρα ή η εφίδρωση της περιοχής, το κάπνισμα, το βερνίκι νυχιών και η πρόσφατη χορήγηση σκιαγραφικού.

Οι τιμές που θεωρούνται φυσιολογικές είναι όταν υπάρχει ένδειξη άνω του 96%. Όταν η ένδειξη είναι 92% ή λιγότερο, τότε υποδηλώνει υποξαιμία, ενώ η ένδειξη από 89% και κάτω υποδηλώνει αναπνευστική ανεπάρκεια που χρειάζεται να εκτιμηθεί άμεσα από τον πνευμονολόγο στην περίπτωση που δεν υπάρχει κάποιος αναστρέψιμος παράγοντας.

Η σπιρομέτρηση είναι η βασικότερη από τις λεγόμενες δοκιμασίες της πνευμονικής λειτουργίας. Ουσιαστικά μέσω της εξέτασης αυτή ο πνευμονολόγος μπορεί να μετρήσει με μεγάλη ακρίβεια τον αέρα που κατακρατείται και διακινείται από τους πνεύμονες. Με τη σπιρομέτρηση ο πνευμονολόγος καταγράφει τους πνευμονικούς όγκους και τις ροές αέρα που μπορεί να αναπτύξει ο εξεταζόμενος και αντίστοιχα κατατάσσει μια πνευμονοπάθεια σε περιοριστική (ελαττωμένο «μέγεθος» των πνευμόνων) ή αποφρακτική (δυσκολία διακίνησης του αέρα με την αναπνοή). Η σωστή εκτέλεση της διαδικασίας της σπιρομέτρησης και η έγκυρη ερμηνεία των αποτελεσμάτων της είναι κατεξοχήν γνωστικά αντικείμενα της πνευμονολογικής ειδικότητας.

Η εξέταση είναι σύντομη, ανώδυνη και γίνεται με τη χρήση του σπιρόμετρου, το οποίο είναι ένας μικρός κύλινδρος – επιστόμιο μέσα στον οποίο αναπνέει ο εξεταζόμενος. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, ο εξεταζόμενος εκπνέει στην ειδική συσκευή όσο περισσότερο αέρα μπορεί και όσο πιο δυνατά. Με τον τρόπο αυτό ο πνευμονολόγος καταγράφει πόσο πολύ αέρα μπορεί να φυσήξει συνολικά και πόσο πολύ αέρα μπορεί να εκπνεύσει στο πρώτο δευτερόλεπτο της εξέτασης.

Η σπιρομέτρηση έχει χαρακτήρα προληπτικό (πχ σε καπνιστές, επαγγελματίες με έκθεση σε βλαβερή ατμόσφαιρα, δύτες κτλ), διαγνωστικό (διάγνωση Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας, βρογχίτιδας, άσθματος, περιοριστικών νοσημάτων) καθώς και παρακολούθησης μιας χρόνιας νόσου ή μιας χορηγούμενης αγωγής.

Πότε χρειάζεται να κάνω την εξέταση αυτή;

Οι περιπτώσεις που μπορεί να σας προβληματίσουν και να χρειάζεται να κάνετε την εξέταση της σπιρομέτρησης είναι: Εάν είστε άνω των 40 ετών, εάν είστε ή έχετε υπάρξει καπνιστής, εάν βήχετε πολύ, αν σας κόβεται η ανάσα όταν περπατάτε γρήγορα, αν ανησυχείτε για την υγεία των πνευμόνων σας ή αν λαμβάνετε θεραπεία για κάποια πνευμονική νόσο.

Σε αρκετές περιπτώσεις χρόνιων παθήσεων αλλά και σε οξείες καταστάσεις είναι σκόπιμη ή απαραίτητη η νοσηλεία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι παροξύνσεις της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) και του άσθματος, οι επιπλεγμένες λοιμώξεις του αναπνευστικού, οι πλευρίτιδες που απαιτούν παρακέντηση και γενικότερα οι περιπτώσεις σοβαρής αναπνευστικής ανεπάρκειας ανεξαρτήτως της γενεσιουργού αιτίας. Παρέχεται η δυνατότητα της νοσηλείας στην ιδιωτική κλινική Euromedica Κυανούς Σταυρός της Θεσσαλονίκης υπό την προσωπική επίβλεψη του κ Χαβούζη, ως θεράποντος ιατρού, τόσο σε θάλαμο απλής νοσηλείας, όσο και στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), εφόσον το επιβάλλει η βαρύτητα της νόσου. Επίσης, παρέχονται υπηρεσίες σύμβουλου ιατρού σε ασθενείς που νοσηλεύονται σε οποιαδήποτε ιδιωτική δομή υγείας (κλινικές, ΜΕΘ, κέντρα αποκατάστασης, οίκους ευγηρίας κτλ).

Υπάρχουν διάφορες καταστάσεις, οι οποίες μπορεί να δυσχεραίνουν τη μεταφορά και μετακίνηση του ασθενούς. Σε τέτοιες περιπτώσεις παρέχεται η δυνατότητα η κλινική εξέταση να πραγματοποιηθεί είτε στον ίδιο τον χώρο του ασθενή με επίσκεψη του γιατρού στο σπίτι είτε στο νοσηλευτικό ίδρυμα που βρίσκεται. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγεται η ταλαιπωρία του ασθενούς και η περαιτέρω επιβάρυνση που μπορεί να επηρεάσει την κατάσταση της υγείας του. Για μια επαρκή πνευμονολογική εκτίμηση, ο πνευμονολόγος έχει σχεδόν όλα τα μέσα και τις δυνατότητες που χρειάζεται ώστε να αξιολογήσει μια κατάσταση ακόμη και εκτός του χώρου του ιατρείου, συμπεριλαμβανόμενης και της διαδικασίας της σπιρομέτρησης. Επίσης σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως είναι οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε τραχειοστομία και αναπνευστήρα, υπάρχει η δυνατότητα της τακτικής παρακολούθησης και πέρα από τα όρια του αστικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης.